Moeilijk verstaanbaar gedrag staat vaak bekend als ingewikkeld, maar is juist ook heel interessant. Samen met de cliënt kijken we namelijk naar wat er achter zijn of haar gedrag zit. Wat is er van invloed op iemands gedrag? Marianne Wubben, orthopedagoge bij S&L Zorg: “Deze doelgroep schrikt snel af vanwege de agressie en onvoorspelbaarheid. Maar het is juist zo’n interessante groep. Hoe kunnen we iemand zo veel mogelijk vrijheid, veiligheid en regie geven? Waarom doet iemand iets? Heeft mijn manier van praten invloed op het gedrag? En zo nog veel meer.”
Wat is dat dan?
Cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag hebben altijd meerdere problemen. Is het niet fysiek, aan het uiterlijk te zien, dan zijn het zeker psychische problemen. Naast een verstandelijke beperking kan een cliënt bijvoorbeeld ook blind zijn, psychische problemen hebben of autistisch zijn. Het is een gecombineerde diagnose. Moeilijk verstaanbaar gedrag is niet leeftijdsgebonden. Ook het niveau verschilt sterk, van mensen met een lichte verstandelijke beperking tot een zeer ernstige verstandelijke beperking. Een typische cliënt met moeilijk verstaanbaar gedrag is er niet. Er is geen groep kenmerken waaraan je ‘zo iemand’ herkent. Kijk hiernaast maar eens naar de voorbeelden onderaan deze pagina. Drie cliënten met alledrie moeilijk verstaanbaar gedrag.
Zinvolle dagbesteding
“Iemand met moeilijk verstaanbaar gedrag zoekt uitdaging, wil iets bijdragen en toevoegen. Een gewone wandeling werkt niet, want dit heeft geen specifiek doel. Met sommige bewoners combineren we de wandeling nu met buurtpreventie. Dan krijg je een taak, moet je opletten en signaleren. Je levert echt een bijdrage en bent belangrijk. Maar ook het deelnemen aan dagelijkse dingen kan zin hebben. Het vuilnis wegbrengen, de vaatwasser uitruimen. Cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag, hoog én laag niveau, kunnen allemaal bijdragen. Hoe gewoon of eenvoudig de taak ook is, als het een doel heeft, werkt het vaak goed“, aldus Marianne Wubben
Samen in een groep
Mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag vinden het vaak lastig om in een groep te zijn. Maar wonen bij een zorginstelling is eigenlijk altijd in groepsvorm op dit niveau. Leonie Mol, orthopedagoge bij S&L Zorg: “Bij S&L Zorg hebben we daarom enkele woningen zo ingericht dat het groepsgevoel niet altijd aanwezig is. Denk hierbij aan een eigen badkamer of koffiezetapparaat. Maar soms worden ook de dagprogramma’s van cliënten zo afgestemd dat deze langs elkaar lopen. Dan drinkt er een cliënt koffie, terwijl de andere cliënt aan het douchen is, en andersom.“
Begeleiden van deze cliëntgroep
Het begeleiden van cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag is intensief. Je bent niet altijd intensief aan het verzorgen, vaak kunnen cliënten dat namelijk gedeeltelijk zelf. Juist het vooruitdenken, inschatten van de situatie, is wat de begeleiding intensief maakt. Wat gaan we straks doen? Hoe gaan we samen naar de activiteit? Welke cliënt kan goed samen met welke andere cliënt?
Leonie Mol: “Het is bijna een dans samen met de cliënten. Je moet de balans zien te vinden met elkaar. Wat kan ik nu wel vragen, wat niet? Dat is een interessant spel.”
Van een afstand lijkt het vaak alsof de begeleiders het rustig hebben, bijna achterover kunnen leunen, maar niets is minder waar. De begeleiding is continu aan het sturen, spanningen aan het managen en moet steeds alert zijn.
Moeilijk verstaanbaar gedrag bij S&L Zorg
Als cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag bij S&L Zorg komen wonen kan dat via verschillende routes. Cliënten komen binnen vanuit hun thuissituatie, een andere instelling, of de GGZ. Er is dan geen handleiding over hun moeilijke gedrag, maar natuurlijk wel een behandelplan, levensboek of andere informatie. Marianne Wubben: “Wij gebruiken die informatie om in te schatten waar iemand het beste zou passen, op welke groep. Dat is een proces. Iemand komt hier wonen, maar dan begint het eigenlijk pas. De eerste drie maanden wordt er intensief gekeken naar hoe het gaat in de groep, wat reacties zijn. Er wordt gestart in deze periode met wendoelen, die in het teken staan van uitproberen. Als deze doelen geëvalueerd zijn, starten we met de behandeldoelen. Zo kan iemand optimaal wennen en kunnen we de best passende situatie voor iemand creëren.”
Voorbeelden van verschillende mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag
Voorbeeld bewoner 1:
PIET functioneert redelijk, maar kent ook periodes waarin hij psychoses heeft. Op die momenten komen zijn basisbehoeften voor hem stil te liggen. Hij komt niet meer uit bed, gaat niet naar activiteiten en wil eigenlijk ook niet eten. Daarbij krijgt hij ook waanbeelden. Zo ziet hij een overledene in de kamer lopen, ruikt hij gas of ziet andere kleuren. Voor hem duidelijk zichtbaar, maar niet voor de begeleiders. Zij zien een stille man met een angstige, afwezige blik in zijn ogen.
Voorbeeld bewoner 2:
TRUUS is snel overprikkeld. Haar eerste reactie bij overprikkeling is best heftig. Ze trekt het behang van de muren, de lampen van het plafond en alles gaat kapot. Maar een rustige ruimte is dan niet de oplossing voor haar. Juist actief bezig zijn haalt haar uit haar woede. Ze gaat graag fietsen of wandelen, aan de slag. Daarin vindt zij haar rust. Ze heeft behoefte aan een voorspelbaar, actief programma.
Voorbeeld bewoner 3:
DIRK heeft een matige verstandelijke beperking en sterke ADHD. Hij heeft een autoriteitsprobleem, zoekt continu zijn grenzen op. Het liefst wil Dirk normaal leven; samenwonen, een gezin, net als iedereen. Maar dat kan hij niet, en dat gaat hij ook niet kunnen. Regelmatig wordt Dirk overschat. Als je met hem praat, klinkt hij niet meteen beperkt. Hij heeft altijd zijn woordje klaar. Als jij terug gaat praten op datzelfde niveau kan hij dat niet goed verwerken, hij kan dat niet aan. Het is voor hem moeilijk te accepteren dat hij niet gewoon is, net als een ander. Dat uit zich vaak in woede, schelden en ander impulsief gedrag.
Wist je dat cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag bij ons ook…
- werken in de tuin, en zelf meubels en producten van hout maken?
- in groepjes van bewoners die een klik met elkaar hebben gaan snoezelen?
- zelf uitjes organiseren samen met de begeleiding?
- de Technische Dienst helpen?
- naar de paarden gaan kijken op Lambertijnenhof?
- met een busje meerijden, omdat ze dit zo prettig vinden?
- meedoen met buurtpreventie in de wijk?
- soms gaan wandelen in het donker, spannend!?
- extra genieten van een lekkere warme douche met veel schuim?
- wandelen met andere cliënten, zodat er meer rolstoelgebonden cliënten mee kunnen?
- genieten door een terrasje te pakken en het een feest vinden om van het zonnetje te genieten?
