Bij S&L Zorg werken we met Totale Communicatie. Dat houdt in dat we communicatie ondersteunen en bevorderen met de middelen die mogelijk zijn, zoals foto’s, pictogrammen, gebaren, verwijzers en taal. Je mag alle hulpmiddelen inzetten, zolang het maar in het belang van de cliënt is. Dit 24 uur lang en iedereen doet mee; familie, begeleiders, de taxichauffeur. Het is meer dan alleen de afspraak bij de logopedist.
De kracht van Totale Communicatie is dat het heel visueel is, en werkt. Zo kun je bijvoorbeeld twee dingen aan iemand laten zien; melk en sinaasappelsap. Er wordt dan vanzelf gekozen en zo niet, dan zit de keuze er nog niet bij. Dit kun je ook doen door middel van foto’s. Laat de eerder genoemde frietjes en een Chinees gerecht op een foto zien en vraag de ander aan te wijzen waar de voorkeur naar uitgaat.
Taalniveau
Ilse van Kempen, logopedist bij S&L Zorg: “Er zijn bewoners die papegaaien, veel praten en veel oppikken. Hierdoor is er een gevaar voor overschatting. We hebben speciale tests om het taalniveau te meten. Wat begrijpt iemand van gesproken taal? Het zijn dan vaak wel volwassenen met volwassen ervaringen, maar een groot deel van onze bewoners zit op het taalniveau van iemand tussen de nul en drie jaar. Het is de kunst het taalaanbod voor hen eenvoudig te maken. Gebruik concrete woorden, korte zinnen, maak gebruik van visualisering. In de uitleg naar de omgeving sluiten we aan bij de begrippen die we vanuit de LACCS visie (red. LACCS is een heldere visie op wat er belangrijk is in het leven (en daarmee bij de ondersteuning) van mensen met ernstige verstandelijke/meervoudige beperkingen) met elkaar hebben afgesproken. Zo noemen we het bijvoorbeeld een ‘klikje maken’ als een woord of zin wordt gekoppeld aan een verwachting. We noemen het ‘de gesproken taal begrijpen’ als ook het waarom duidelijk is. Zo weten we allemaal, behandelaars, begeleiding, familie, waar het over gaat.
Gebaren
En waar gesproken taal ontoereikend is zijn er gebaren. De gebaren die we inzetten zijn afgeleid van de Nederlandse Gebarentaal voor doven en slechthorenden. We gebruiken gebaren ter ondersteuning van gesproken taal: SMOG (Spreken Met Ondersteuning van Gebaren). Cliënten horen en zien wat je zegt, ze krijgen meer informatie en worden meteen uitgelokt zelf ook gebaren te gebruiken als ze hiervoor de mogelijkheden hebben. De gebaren zijn motorisch eenvoudiger te maken en zijn concreter; lijken visueel meer op de werkelijkheid. “Het aantal gebaren dat we iemand aan kunnen leren is afhankelijk van het niveau. En ook de gebaren die iemand wil of kan leren zijn persoonsgebonden. Zo was er een keer een cliënt die heel erg van augurken hield. Daarvoor leerde ze dan ook meteen een gebaar. En dat terwijl het ons in totaal maar gelukt is om acht gebaren aan te leren. Die augurken waren dus blijkbaar erg belangrijk”, vertelt Rachel van den Nobelen, logopedist bij S&L Zorg. “Zo biedt SMOG een hele uitkomst voor bepaalde bewoners.”
Gebaren in beeld
Steeds vaker maken onze logopedisten filmpjes van de gebaren die ze bewoners leren. Ilse: “We zijn een beetje aan het vloggen. Samen met een cliënt beelden we gebaren uit voor de camera. De video delen we vervolgens met de begeleiders en familie, zodat ook zij de gebaren kunnen leren. De cliënt vindt het geweldig zichzelf te zien en fijn om te oefenen. Vaak hebben ze ook het idee dat zij het aan de begeleider leren. Zij leggen het immers uit in het filmpje. Het is laagdrempelig en makkelijk, dus waarom niet.”
Communicatie profielen
Samen met een team van een woning omschrijven de logopedisten gedrag en signalen in een communicatieprofiel. Wat betekent welk signaal, geluid of gebaar? Wat zegt een lach en hoe klinkt bijvoorbeeld een echte lach? En net zo belangrijk; hoe begrijpt de cliënt jou als begeleider? Wat moet jij daarvoor doen?
De logopedist binnen S&L Zorg
“Binnen S&L Zorg werken we vraaggestuurd. Op het moment dat er een zorgvraag is vanuit orthopedagogen, zorgcoördinatoren of begeleiding komen wij als logopedisten in beeld. Vervolgens gaan we met iemand aan de slag, dingen uitzoeken. We sluiten ook aan bij teambesprekingen om uitleg te geven. Maar op de werkvloer moet het uiteindelijk gebeuren. De omgeving van een bewoner moet samenwerken en op dezelfde wijze communiceren voor de duidelijkheid. En we werken niet alleen samen met de omgeving, maar ook met onze eigen behandelaars. Zo ondersteunen onze fysiotherapeuten en ergotherapeut vaak bij het functioneel maken van een spraakcomputer op een rolstoel.
