Tijdens de vaccinatie tegen het coronavirus deden we een proef met de inzet van Virtual Reality. De bewoner krijgt dan een VR-bril op tijdens het prikken om de spanning en/of angst te verminderen. Hoewel het een relatief kleine proef was, met vijf bewoners zijn de ervaringen zo positief, dat we nu onderzoeken hoe we dit middel vaker in kunnen zetten.

Al ervaring met VR-bril

“We hadden al ervaringen met de inzet van VR-brillen bij S&L Zorg. Mede daardoor hadden we de beschikking over een hele rustgevende film waarin je tussen dolfijnen zwemt. Maar we hadden ook al een aantal VR-brillen. Omdat we zagen dat in ziekenhuizen VR al ingezet wordt bij bepaalde behandelingen, waren we nieuwsgierig of het ons ook zou lukken en wat het kon toevoegen”, zo vertelt Ilona Coppens innovatieteamlid en fysiotherapeut bij S&L Zorg.

Stapje voor stapje naar het prikmoment met de VR-bril

Gewoon een bril opzetten en de prik erin was natuurlijk niet echt een optie. Daarom werd een stappenplan gemaakt om deze proef zorgvuldig te doorlopen. Voor de vaccinatie waren twee prikken nodig. Bij de eerste prik werd alleen gekeken welke bewoners wellicht baat zouden hebben bij deze proef. Wie was er angstig en wie zou er open voor staan? Nadat er vier bewoners waren geselecteerd, kreeg elk van deze bewoners drie keer de bril op. Eén keer om de bril gewoon te ervaren en de dolfijnen alvast eens te zien zwemmen. Een paar dagen later nog een keer waarbij er een mouw opgestroopt werd en lichte druk op de bovenarm werd gezet.

De derde keer was het moment van de tweede vaccinatieprik. Op deze wijze leverde de proef ook echt vergelijkingsmateriaal op. Eén prik zonder VR en één met VR, steeds bij dezelfde bewoner. “Bij alle bewoners hebben we exact uitgelegd waar we mee bezig waren. Ook dat het uiteindelijk ging om het moment waarop ze een prik zouden krijgen. Met de voorbereiding wilden we op het moment van prikken niet te veel nieuwe ervaringen bieden”, vertelt Ilona. Een vijfde bewoner is op de dag zelf aan de proef toegevoegd en had niet de voorbereidende stappen gevolgd.

“Elk van deze bewoners kreeg drie keer de bril op.”

De dag van de vaccinatie

De proef vond dus plaats op de dag waarop de bewoners van S&L Zorg de tweede vaccinatie tegen corona zouden krijgen. De coronavaccinatie was een mooie kans, omdat er in één weekend meer dan 300 mensen een vaccin kregen. Het was ook een uitdaging, omdat vanwege de omvang van het proces er een flink team met een strak schema aan het werk was.

“Mijn ervaring zegt misschien niet echt iets omdat ik geen vergelijkingsmateriaal heb. Ik kom dit niet in mijn normale werk tegen. Wat ik wel kan zeggen is dat ik het heb ervaren als een leuke middag. Ik zette de bril op bij een cliënt, de arts zette de prik, de verpleegkundige dekte het af. Vervolgens zette de arts een prik bij een cliënt die geen gebruik maakte van VR en dan zette ik alvast bij de volgende cliënt de bril op. De VR-bril zat dus niemand in de weg, sterker nog, de arts kon direct de vaccinatie zetten, wat dus heel snel en soepel ging. De sfeer in de woningen was erg goed en de cliënten waren goed gestemd. De inzet van de VR-bril bij zo’n grootschalige organisatie zoals de coronavaccinatie, is dus praktisch erg goed haalbaar”, licht Ilona toe.

Minder spanning

Jacqueline Touw was als verpleegkundige bij S&L Zorg betrokken bij de proef en bekend met veel bewoners en de angst van sommigen bij behandelingen: “Na de eerste vaccinatie, die we zonder VR-bril hebben gedaan, hebben we gekeken voor welke cliënten zo’n bril meerwaarde zou kunnen hebben. Dat is bij deze cliënten goed uitgepakt. Was er bij de eerste vaccinatie nog veel stress zichtbaar bij de cliënt, zowel qua mimiek als qua spanning in de armspier, was er met de VR-bril op geen spierspanning voelbaar in de arm bij het inbrengen van de naald en geen spanning op het gezicht af te lezen. Dit geeft vertrouwen om deze bril ook in te gaan zetten bij andere medische handelingen zoals bloedprikken of de tandarts”, vertelt Jacqueline.

En de bewoners zelf?

En de bewoners zelf? Gerina Meeuwisse zorgcoördinator van één van de woningen waar geprikt werd, vertelt: “Het was bijzonder om te zien dat één bewoonster na de vaccinatie haar zus sprak en hele verhalen vertelde over de film en de dolfijnen. Ze sprak geen enkele keer over de vaccinatie. Bij een andere bewoonster vroeg ik of de naald er al in zat of niet. Deze bewoonster gaf aan dat ze het niet wist. Maar de prik was al lang geweest. We moesten met een foto laten zien dat ze toch echt geprikt was!”

Geslaagde proef, smaakt naar meer

S&L Zorg kijkt positief terug op de proef. René van Donschot o.a. manager innovatie vertelt : “Op het gebied van Virtual Reality hadden we al een paar stappen gezet, mede daardoor was deze proef technisch goed te doen. We hadden ook al twee Oculus Go brillen in ons bezit. Maar er is meer dan techniek natuurlijk. Kies je de juiste werkwijze, willen bewoners en begeleiders meedoen? Ilona wist de juiste wegen te bewandelen om in no-time de proef op te zetten en uit te voeren. Het resultaat gaat eigenlijk alle verwachtingen te boven. Vijf bewoners, medici en begeleiding, allemaal enthousiast. We gaan nu bekijken hoe we deze positieve ervaring kunnen gebruiken om VR vaker en breder in te zetten. Ons doel: minder fijne behandelingen een beetje fijner maken!”

Observaties en ervaringen bij de vijf prikmomenten bij bewoners:

Waar is flipper?

Deze bewoonster vond het gewoon hartstikke leuk. Ze was enthousiast naar Flipper aan het zoeken met de bril op. Wilde de bril ook elke keer terug op. Nadat de VR-bril was opgeruimd wilde ze nog met Ilona dansen. Samenvatting van dag zoals ze hem zelf gaf: ze heeft Flipper gezien en gedanst. Het woord prik of vaccinatie kwam daar niet in voor.

Welke prik?

Tsja, soms merk je gewoon niet dat je geprikt wordt. Eén bewoonster: Ingrid was een beetje verbaasd achteraf. Ze vertelt zelf over de proef: “Ik houd niet van ziekenhuizen en prikken. Ik ben niet bang, maar ik vind het gewoon niet leuk om een prik te krijgen. De 1e prik ging goed. Bij de 2e prik kreeg ik een VR-bril op, daardoor heb ik de prik niet gevoeld. Ik zag op de film dolfijnen en een man die onder water aan het zwemmen was. Het was een mooie film waar ik rustig van werd. Achteraf heb ik de foto’s gezien, omdat ik niet kon geloven dat ik al geprikt was. Ik zou deze bril wel vaker op willen hebben bij prikken”.

Ssst dokter!

Bij één bewoonster werd het in het begin eventjes teveel. (Waarschijnlijk omdat de arts al binnen kwam lopen toen ze de bril nog niet op had). Ging uiteindelijk super goed. Toen we vroegen of ze de de prik voelde, antwoordde ze dat ze het niet wist. Ze wilde na de prik nog even de bril ophouden en dat was natuurlijk prima. Arts, verpleegkundige zijn de kamer uitgelopen en toen ze de bril afzette was ze ontspannen met nog één persoon in de kamer.

Prik is niet erg, en zo is het nog leuker

Sommige mensen vinden een prikje helemaal niet erg. Zo ook één bewoonster. Ze vond het vooral leuker met VR-bril. We vermoeden dat ze ook ontspannender was maar dat is natuurlijk maar een gevoel.

Vooral niets zien van de prik

Een bewoner wilde vooral weinig zien van de prik. Bij binnenkomst was hij nogal nerveus. Zoals afgesproken met hem kwam de arts pas binnen toen hij de bril al op had. Hij werd daarna probleemloos gevaccineerd. Arts is weggegaan en toen de pleister er op zat gaf hij aan dat hij de bril weer af wilde zetten. Achteraf hebben we gevraagd naar zijn ervaringen. Hij vond deze vaccinatie fijner gaan dan de eerste vaccinatie. Hij zei dat hij de prik wel voelde maar minder bang en gespannen was op het moment. Hij maakte zich vooraf wel druk, maar toen hij de bril eenmaal op had, werd dat wat minder.