Wat is een transitioneel object?
“Leuk dat je vraagt naar dit onderwerp, want het is heel specifiek. Het hangt heel erg samen met de emotionele ontwikkeling waar we veel aandacht voor hebben bij de bewoners. Maar om op je vraag terug te komen, het zou kunnen zijn dat dit transitionele objecten zijn.” Wat voor objecten? “Dat is niet zo eenvoudig uit te leggen. Het heeft te maken met de verbinding of hechting tussen bijvoorbeeld ouder en kind. In het begin ligt de nadruk in de relatie tussen ouder en kind vooral op het samen zijn en samen doen. Een baby is afhankelijk van de ouder en leert dat de ouder er is. Dat is heel nabij en dichtbij. Als er een veilige band is ontstaan, een veilige hechting, kan er ook wat meer ruimte en afstand zijn tussen ouder en kind, want het kind heeft immers geleerd dat de ouder er altijd voor hem of haar is. We spreken vaak over ‘het lijntje’ wat er is tussen ouder en kind en wat kan variëren in lengte. Na verloop van tijd komt er iets meer afstand tussen ouder en kind, maar het kind kan altijd terugvallen op de ouder. Bijvoorbeeld met buitenspelen. Het kind weet, als ik hard roep, komt mijn moeder. Stel het kind gaat voor het eerst naar de peuterspeelzaal, dat is heel spannend. De ouder kan dan een knuffelbeertje meegeven. Dat beertje, gegeven door de ouder met de herkenbare geur en structuur, zorgt dat het kind een veilig gevoel heeft. Ook al is de ouder wat verder weg. Het legt een verbinding tussen het kind en de ouder. Nou, die knuffel is dan een transitioneel object.”
Hechting
Maar ik zie hier weinig ouders en juist volwassen mensen met dit soort spullen, hoe zit dat dan? Marieke legt het uit: ”Soms blijven dit soort voorwerpen gewoon een heel fijn gevoel geven. Het kan helpen in een situatie die je lastig vindt. Het kan je vertrouwen geven. Je kunt ook niet direct zeggen dat als iemand een pop bij zich heeft, dat het dan altijd een transitioneel object is hoor. Het kan ook een spel zijn, of onderdeel van iemands identiteit. Als iemand altijd met een Ajax shirt rondloopt kun je fan zijn, maar het zou ook verder kunnen gaan en iets met de hechting te maken kunnen hebben. Dan zou voor iemand zo’n shirt een transitioneel object kunnen zijn.”
Inzetten bij de begeleiding
Hoe kun je in de zorg omgaan met transitionele objecten? “Soms kun je het in de begeleiding echt goed inzetten. Als iemand door een moeilijke fase gaat, kun je extra aandacht geven aan de pop waar die persoon altijd mee rondloopt. Of bijvoorbeeld bij een bewoner die zich vastklampt aan de begeleider en continu in de buurt wil blijven. Je kunt dan experimenteren en bijvoorbeeld iets geven dat hij/zij vast kan houden en even voor je kan bewaren. Zo’n voorwerp kan stap voor stap gaan helpen om de afstand tussen deze persoon en de begeleider wat te vergroten. Niet om minder goed contact te hebben, maar juist om iemand de kans te geven meer zelf te doen en te kunnen. Net als bij het voorbeeld van het kind dat zelfstandiger wordt. Ook al ben ik er niet, met het voorwerp ben ik er toch voor je.”
Samen kijken wat werkt
Werken deze objecten altijd goed? “Nee natuurlijk niet. Een opgroeiend kind is soms al lastig te begrijpen, bij iemand met een verstandelijke beperking is het vaak nog lastiger om signalen goed te zien, te begrijpen of te interpreteren. Het is lastig om te zien wanneer je kunt loslaten en wanneer iemand eigenlijk weer terug wil vallen op zijn of haar veilige haven, de ouder of de begeleider. We interpreteren het dus ook wel eens verkeerd, beschermen mensen te veel of laten ze te snel los. Met elkaar onderzoek je wat goed gaat en wat niet. We doen dat echt samen: ouders, begeleiders en behandelaren”, zo sluit Marieke af.
Een transitioneel object:
- Roept het gevoel, de gedachte en de herinnering op aan een betrouwbare, veilige plek.
- Biedt geruststelling, vertrouwen, ontspanning en wordt ingezet of gepakt om even bij te tanken.
- Kan helpen om net eens wat meer te durven, zoals een gesprekje aangaan via de pop of een nieuwe begeleidster wel durven begroeten met een knuffel in de hand, maar niet zonder.
- Is niet zo gemakkelijk te vervangen; men is aan dit specifieke object gehecht.
